Bu sorunun kestirme yanıtı şudur: Enflasyon yükselirken neler olduysa onların tersi oluyor.

O halde enflasyon yükselirken neler olmuştu sorusunun yanıtıyla başlayalım. Enflasyon yükselirken faizi yükselteceğimize düşürmüştük. Bunun sonucu olarak insanlar tasarruf edip faiz geliriyle enflasyonu göğüsleyemeyeceklerini görünce dolar, altın ve mal almaya başlamışlardı. Mal alımı gayrimenkulden, otomobile, dayanıklı tüketim mallarından (buzdolabı, çamaşır makinesi vb.) dayanıksız tüketim mallarına (deterjan, şampuan, bulgur, nohut vb.) kadar uzanan geniş bir yelpazeye yayılıyordu. İnsanlar imkânları çerçevesinde tüketim taleplerini öne çekerek (öne çekilmiş talep) harcamalarını artırmışlar ve bu talep artışı da enflasyona yol açmıştı. İşte şimdi bunların tersi oluyor.

Şimdi faiz gerçi hane halklarının olduğunu düşündüğü yüzde 90 oranındaki enflasyonu karşılayacak kadar yüksek değil ama döviz kuru pek oynamıyor. Öyle olunca Türk Lirası faizi döviz faizi haline geliyor ve insanlar tüketim taleplerini kısarak bu durumdan yararlanmak için tasarruflarını harcamayıp mevduata ya da tahvile yatırıyor. Bunun sonucu olarak tüketim talebi düşüyor. Tüketim talebi düşünce üretilen ve satışa sunulan mallar eskisi gibi satılamıyor ve üretim düşüyor. Üretim düşünce de ekonominin büyümesi düşüyor. Bu düşüşler talep kökenli enflasyonu düşürüyor. Kurun fazla oynamaması da maliyet kökenli enflasyon üzerinde ciddi baskı yaratıyor. Zaten baz etkisiyle düşüşe geçmiş olan enflasyon bu etkilerle biraz daha düşüyor.  

Talepte ortaya çıkan bu ciddi gerileme üretimin düşmesine neden olurken bir yandan da üretimde kullanılan ithal girdilerin ithalatının düşmesine yol açıyor. Böylece cari açık düşüyor. Yılın başında yüzde 4 açık vereceği düşünülen cari dengenin artık yüzde 1,5 dolayında açık vermesi bekleniyor.

Enflasyondaki düşüşün özellikle KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergilerin tahsilatında da düşüşe yol açması bekleniyor. Yukarıda değindiğimiz gibi eğer tüketim harcamaları ve ithalat düşüyorsa bunlar üzerinden alınan dolaylı vergilerin tahsilatı da düşecek demektir. Bunun sonucunda bütçe dengesi için revize edilerek açıklanan 2,2 trilyon liralık açık, eğer yeni vergiler açıklanmazsa, yakalanması zor bir hedefe dönüşecek demektir.  

Enflasyon yükselirken üretim artışının da desteğiyle canlı görünen piyasa şimdi enflasyon düşerken ona paralel olarak gerileyen üretimle birlikte ivme kaybediyor. Bu gidiş devam edeceğine göre bir süre sonra “enflasyonu ne pahasına olursa olsun düşürelim” diyenlerle “büyümeden vazgeçersek vatandaş desteğini kaybederiz” diyenler arasındaki çatışma da büyüyecek demektir. Bu gibi durumlarda hep arabulucular, denge sağlayıcılar çıkar ortaya. Onlar da “önce biraz enflasyonu düşürelim sonra büyümeye döneriz” derler. Bunlar arasında hangi grup etkili olur diye sorarsanız duruma göre değişir derim. Eğer seçime zaman varsa başlarda “enflasyonu ne pahasına olursa olsun düşürelim diyenler” zaman ilerledikçe “enflasyonu yeterince düşürdük büyümeye dönelim” diyenler etkili olur. Seçime yaklaşıldıkça “büyümeden vazgeçersek vatandaş desteğini kaybederiz” diyenler etkili olur.

Bugünkü durumda “enflasyonu ne pahasına olursa olsun düşürelim diyenler” en azından yılsonuna kadar etkili olacak gibi duruyor.

Bunları nereden biliyorsun diye sorarsanız kamu kesiminde geçen 25 yılımda hep bunları yaşadım diye yanıtlarım. 

The short answer to this question is this: The opposite of what happened when inflation rose is happening.

So let’s start with the answer to the question of what happened when inflation was rising. When inflation was rising, instead of raising it, we lowered the interest rate. As a result, when people realized that they could not save and fight inflation with interest income, they started buying dollars, gold and goods. The purchase of goods was spread over a wide range from real estate to automobiles, from durable consumer goods (refrigerator, washing machine etc.) to non-durable consumer goods (detergent, shampoo, bulgur, chickpeas etc.). People increased their spending by bringing forward their consumption demands within their means (pushed forward demand) and this increase in demand led to inflation. Now, the opposite is happening.

Now, the interest rate is not high enough to cover the 90 percent inflation that households think it is, but the exchange rate does not fluctuate much. When that happens, the Turkish Lira interest becomes the foreign exchange interest, and people reduce their consumption demands and instead of spending their savings, they deposit them in deposits or bonds in order to benefit from this situation. As a result, consumption demand decreases. When consumption demand decreases, the goods produced and offered for sale cannot be sold as before, and production decreases. When production decreases, the growth of the economy decreases. These decreases reduce demand-based inflation. The fact that the exchange rate does not fluctuate too much also creates serious pressure on cost-based inflation. Inflation, which has already decreased due to the base effect, decreases a little more with these effects.

This serious decline in demand causes production to fall, while at the same time it leads to a decrease in the import of imported inputs used in production. Thus, the current account deficit decreases. The current account balance, which was expected to have a 4 percent deficit at the beginning of the year, is now expected to have a deficit of around 1.5 percent.

The decline in inflation is expected to lead to a decline in the collection of indirect taxes, especially VAT and SCT. As mentioned above, if consumption expenditures and imports are falling, the collection of indirect taxes on these will also fall. As a result, the revised deficit of 2.2 trillion lira for the budget balance will become a difficult target to achieve if new taxes are not announced.

While inflation was rising, the market, which seemed lively with the support of production growth, is now losing momentum with production falling in parallel with inflation. Since this trend will continue, it means that the conflict between those who say “let’s reduce inflation at all costs” and those who say “if we give up on growth, we will lose the support of the people” will grow after a while. In such cases, mediators and balancers always emerge. They say “let’s reduce inflation a little first, then we will return to growth”. If you ask which group will be influential among them, I would say it depends on the situation. If there is an election, those who say “let’s reduce inflation at all costs” at the beginning will be influential, and as time goes by, those who say “we have reduced inflation sufficiently, let’s return to growth” will be influential. As the election approaches, those who say “if we give up on growth, we will lose the support of the people” will be influential.

In today's situation, it seems that those who say "let's reduce inflation at all costs" will be influential at least until the end of the year.

If you ask me how I know these things, I will answer that I have experienced these things during my 25 years in the public sector.