Türkiye’de enflasyon sorunu oldukça fazla dile getiriliyor. Oysa gerçek sorun pek söylenmiyor. Son birkaç aydır bu konuya ara ara değindim lakin yeterince ilgi çekmediği de belli.

Aslında konunun özeti şu: Türkiye’de ne oldu da fiyatlar Dolar bazında Euro bazında çok arttı? Ve bize ne oldu da Yunanistan bizden ucuz, İtalya bizden ucuz, Almanya bizden ucuz hale geldi.

Yani meselemiz hem TL enflasyonu hem de Dolar enflasyonu oldu.

Biliyorsunuz ABD’de ve Avrupa’da pandemi esnasında dağıtılan büyük paralar, pandemi sonrasında sert fiyat artışlarına yol açtı. Aynı sırada Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı da enerji fiyatlarına artırınca son dönemlerin enflasyon rekorları geldi.

ABD’de 2021 Mayıs ayında 100 dolar olan bir ürünün fiyatı 2024 mayıs ayında 116,8 dolara çıktı. Şu anda enflasyon 3,3 ama üç yıllık $ enflasyonunun toplamı %16,8 oldu.

Şimdi bize gelelim.

2021 Mayıs ayında 589,1 dolar olan konut fiyat endeksi Nisan 2024 itibari ile 1.092,3 dolara yükselmiş durumda. Konut fiyat endeksinin $ bazında artışı %85

Türk-İŞ açlık sınırına bakalım:

Mayıs 2021’de 2.830 TL, yani 339,5 $. Bu yıl mayıs ayında ise 18.969 TL, yani 589,2 $. Açlık sınırı enflasyonu TL bazında son 3 yılda %526 oldu ve biz bunu tartışıyoruz. Oysa açlık sınırının dolar bazında %62 arttığını hiç tartışmıyoruz. 

ABD’de 3 yılda dolar enflasyonu %16,8 oluyor ama Türkiye’de 3 yıllık dolar enflasyonu %62… Ve biz bunu nedense hiç tartışmıyoruz.

Şu notu düşeyim: Bazı durumlarda kur sert artar ve fiyatlar geriden gelir. Nitekim 2021 aralık ayında böyle oldu ve açlık sınırı 300 dolara kadar düştü. Ama biz 2021 mayıs ayından bu yana değerleri aldığımız için ortalama fiyatlar zaten oluşmuş durumdaydı.

***

Sadece fiyatlar mı dolar bazında arttı?

Mayıs 2021’de asgari ücret 339 $ iken bugün (Mayıs 2024) asgari ücret 528 $’a ulaştı. Asgari ücretin dolar bazında artış oranı %55,6

Türkiye’de tüm çalışanların SGK kayıtlarına göre ortalama ücreti Mayıs 2021’de 521,9 $ seviyesindeyken şimdi (Nisan 2024) 852,4 $’a çıktı.Ortalama ücretin dolar bazında artışı da %63,3.

Ama bir noktayı daha belirtmemiz gerekiyor. Türkiye’de dolar bazında yüksek enflasyon özellikle son 1-1,5 yılda yaşandı.

Hatırlarsanız 2021 kur şoku sonrası Edirne’ye Bulgarlar ve Yunanlılar alış-veriş için akın ediyordu. Şimdi Edirne’dekiler ucuz alış-veriş için Yunanistan’a gidiyor. Hatta Yunan adaları ucuzluk cenneti olarak Türklerin akınına uğramış durumda. Yurtdışı harcına yeni verginin gelmesi de sırf bu yüzden.

***

Gelelim sorunun kaynağına. Ne oldu da Türkiye’de fiyatlar dolar bazında bu kadar artış gösterdi?

Bence sorunu teşhis edemezsek çözüme de ulaşamayız.

Mesela Mehmet Şimşek aşırı talebe dikkat çekerek enflasyonu durdurmak istiyor. Aşırı talep kesinlikle doğru tespit.

İyi ama aşırı talep nereden geliyor? Ücretlerdeki $ bazlı artışlar mı aşırı talebi oluşturdu?

İthalatta tüketim malı çılgınlığı adeta gözümüzün içine girmiş durumda. İthal malı tüketimi yıllık 52 milyar dolar sınırına dayandı. Bu tutar geçen yıl 37,7 milyar dolar seviyelerindeydi. Acaba bu ithal malı tüketimini ücretliler mi körüklüyor?

Özellikle otomotiv ve dayanıklı tüketim malı ithal ediyoruz. Oysa her iki alanda da Türkiye önemli bir üretici ülke. Hatta otomobilde satışlar (ilk 6 ay) yüzde 7,3 artarken ithal otomobil satışları %13,8 artmış. Yani terli otomobil satışları azalmış…

Bu yıl özellikle dayanıklı tüketim malı ithalatı patlamış durumda. Oysa Türkiye dayanıklı tüketim malı imalatında Dünya 2. konumunda. Ama biz illa ithal tüketeceğiz derdindeyiz.

Bodruma sakın gitmeyin çünkü oradaki fiyatlar bambaşka bir Türkiye’ye işaret ediyor. (Ben gitmedim, gidenlere soruyorum)

Bence Mehmet Şimşek yurtdışına harcı artıracağına Bodrum’un kapısına vergi teftişi yollasın. Oradaki her harcamanın gelire oranını sorgulasınlar. Ortaya çıkacak vergi inanın Türkiye’yi kurtarır.

Evet, ortada ne faize ne de fiyata bakmadan tüketen çılgın bir kesim var. İthal araba ve ithal tüketim malı verileri bunu gösteriyor. Ve çılgın tüketiciler özellikle fiyat belirlemede piyasa dengelerini alt-üst ettiler.

***

Gelelim işin püf noktasına.

Aşırı talep var; çılgın gibi tüketiyoruz ama şirketlerin karlılığı hızla geriliyor. Bu nasıl bir denge?

Bakın bugün özellikle sanayi sektörü çok ciddi zorda. Firmaların karları birdenbire zarara dönüştü.

Reel sektör çok ciddi sıkıntılar içinde ama Türkiye’de Sanayi Odalarından ses çıkmıyor. Sanayi Odaları adeta Hükümetin karanlık odalarına dönüşmüş durumda.

Ya ihracatçı… Bu fiyatlarla ihracatın sürdürülebilirliği çok zor. Yükselen ürün fiyatlarına ne kadar pazar bulacaklar? Zararına satışla ne kadar daha sürdürecekler bu dengesiz ekonomik ortamı.

Onlardan da adeta kur artışı düşünde ses çıkmıyor. Hepsi muallak bir suçlu arayıp çözüme yol göstermiyorlar. Oysa sorunun temeli Nass.. denilerek oluşturulan fantezi ekonomik modeliydi. Gerçi onu da alkışlayanlar zaten kendileriydi.

Hadi bakalım şimdi ne olacak?

Ya fiyatlar TL bazında da düşecek; ya da kur artışı ile dolar bazında düşecek. Bakalım ne olacak ama bu işin böyle süremeyeceği kesin… Fantezi bitti.

The inflation problem is frequently mentioned in Turkey. However, the real problem is not talked about much. I have touched on this issue from time to time over the last few months, but it is obvious that it has not attracted enough attention.

In fact, the summary of the issue is this: What happened in Turkey that prices increased so much in Dollar and Euro terms? And what happened to us? Greece became cheaper than us, Italy became cheaper than us, Germany became cheaper than us.

So our issue was both TL inflation and Dollar inflation.

As you know, the large amounts of money distributed during the pandemic in the USA and Europe led to sharp price increases after the pandemic. At the same time, Russia's attack on Ukraine increased energy prices, causing recent inflation records.

The price of a product in the USA, which was 100 dollars in May 2021, increased to 116.8 dollars in May 2024. Currently, inflation is 3.3, but the total of three-year dollar inflation is 16.8% .

Now let's come to us.

The house price index, which was 589.1 dollars in May 2021, has increased to 1,092.3 dollars as of April 2024. Increase in housing price index in $ terms is 85%

Let's look at the Turkish-İŞ hunger line:

2,830 TL, i.e. $339.5 in May 2021. In May this year, it was 18,969 TL, that is, $589.2. Hunger line inflation has been 526% in TL terms in the last 3 years and we are discussing this. However, we do not argue that the hunger line has increased by 62% in dollar terms.

In the USA, 3-year dollar inflation is 16.8%, but in Turkey, 3-year dollar inflation is 62%... And for some reason, we never discuss this.

Let me make this note: In some cases, the exchange rate increases sharply and prices lag behind. As a matter of fact, this happened in December 2021 and the hunger limit dropped to $ 300. But since we received the values ​​since May 2021, the average prices had already been formed.

***

Did prices only increase in dollar terms?

While the minimum wage was $339 in May 2021, today (May 2024) the minimum wage reached $528. The increase rate of the minimum wage in dollar terms is 55.6%

According to SSI records, the average wage of all employees in Turkey was $ 521.9 in May 2021, and now (April 2024) it has increased to $ 852.4. The increase in the average wage in dollar terms is 63.3%.

But we need to point out one more point. High inflation in dollar terms has occurred in Turkey, especially in the last 1-1.5 years.

If you remember, after the 2021 exchange rate shock, Bulgarians and Greeks were flocking to Edirne for shopping. Now people in Edirne go to Greece for cheap shopping. In fact, the Greek islands have been flooded by Turks as a haven of cheap prices. This is exactly why there is a new tax on foreign fees.

***

Let's get to the source of the problem. Why did prices in Turkey increase so much in dollar terms?

In my opinion, if we cannot diagnose the problem, we cannot find a solution.

For example, Mehmet Şimşek wants to stop inflation by drawing attention to excessive demand. Excessive demand is absolutely correct.

Okay, but where does the excessive demand come from? Did dollar-based increases in wages create excess demand?

The consumer goods craze in imports has literally caught our eye. Consumption of imported goods has reached the limit of 52 billion dollars annually. This amount was around 37.7 billion dollars last year. I wonder if wage earners fuel this consumption of imported goods?

We especially import automotive and durable consumer goods. However, Türkiye is an important producer country in both fields. In fact, while automobile sales (in the first 6 months) increased by 7.3 percent, imported automobile sales increased by 13.8%. In other words, domestic car sales have decreased…

This year, imports of durable consumer goods have exploded. However, Türkiye ranks 2nd in the world in durable consumer goods manufacturing. But we are worried that we will consume imported goods.

Do not go to Bodrum because the prices there point to a completely different Turkey. (I didn't go, I'm asking those who went)

I think Mehmet Şimşek should send a tax inspection to Bodrum's door instead of increasing the taxes abroad. Let them question the ratio of every expenditure there to income. Believe me, the resulting tax will save Turkey.

Yes, there is a crazy group of people out there who consume regardless of interest or price . Imported car and imported consumer goods data show this. And crazy consumers upset market balances, especially in price determination.

***

Let's get to the crux of the matter.

There is excessive demand; We consume like crazy, but the profitability of companies is rapidly declining. What kind of balance is this?

Look, today, especially the industrial sector is in serious trouble. The companies' profits suddenly turned into losses.

The real sector is in serious trouble, but there is no voice from the Chambers of Industry in Turkey. Chambers of Industry have literally turned into the dark rooms of the Government.

What about the exporter... It is very difficult to sustain exports at these prices. How much market will they find for rising product prices? How long will they continue this unstable economic environment with sales at a loss?

There is literally no sound from them other than the exchange rate increase. They do not all look for an unclear culprit and provide a solution. However, the basis of the problem was the fantasy economic model created by the name Nass.. Although they were the ones who applauded him.

Let's see what happens now?

Either prices will decrease in TL terms; or it will decrease in dollar terms with an increase in exchange rate. Let's see what will happen, but it is certain that it cannot continue like this... The fantasy is over.