Siyasett – Siyaset Yazıları

CHP’yi birinci parti yapan oy geçişleri: Nereden, ne kadar, nasıl?

Kolektif .
Medyascope TV
28 Nisan 2024 Pazar

Onur Altındağ, Amaç Herdağdelen, Aytuğ Şaşmaz & Deniz Cem Önduygu

CHP’nin 47 yıl sonra ilk kez birinci parti konumuna yükselmesinde, sandığa gitmeyen seçmenlerin yanında AKP-MHP bloğundan karizmatik ve işbilir adaylarla sağlanan oy geçişleri de önemli rol oynadı.

CHP 47 yıllık bir aranın ardından ilk kez seçimlerden birinci parti olarak çıktı. Dahası, sadece belediye başkanlığı seçimlerinde değil, parti kimliğinin ön plana çıktığı yerel meclis seçimlerinde de birinci oldu: CHP, neredeyse %35 oy alarak, %32’den biraz fazla oy alan AK Parti’nin önüne geçti.

Bu yazının amacı, bu başarının perde arkasını araştırmak. “Ekolojik çıkarım” yöntemini kullanarak 2023 seçimleri ile 2024 seçimlerini karşılaştırdığımızda, 1.5 milyon seçmenin AKP-MHP bloğundan CHP’ye geçtiğini buluyoruz. CHP’nin 2023 Genel Seçimleri’ne göre oylarını 2 milyon artırdığını göz önüne aldığımızda, AKP-MHP bloğundan CHP’ye geçen oyların bu başarıdaki kilit rolü belirginleşiyor. Sandığa gitmeyen seçmen oranındaki artış ve hükümete yönelik tepki oylarının önemli bir kısmını çeken Yeniden Refah Partisi’nin yükselişi de AK Parti’nin seçim başarısızlığında rol oynayan diğer faktörler.

Bulgularımız, AK Parti seçmeninin küskün ama vefalı bir profilden, küskün ve partisinden özellikle büyükşehirlerde uzaklaşan bir seçmen profiline doğru evrildiğini gösteriyor. Ayrıca CHP’nin ittifaklardan arınmış bir şekilde, yetkin ve karizmatik adaylarla seçime girmesi başarıda önemli rol oynamış. Önümüzdeki dönemde Türkiye siyasetini belirleyecek olgulardan biri, AKP-MHP seçmeni içindeki yüzergezer oyların payı ve bu oyların ne kadarının CHP’ye geçtiği ve CHP’de kalıcılaştığı olacak.

A screenshot of a cell phone

Description automatically generated

Kemikleşmiş seçmen blokları anlayışı geçerliliğini yitiriyor

Seçimlerden bu yana süren tartışmalarda, CHP’nin oy oranındaki sürpriz artışın nasıl gerçekleştiğine yanıt aranıyor. CHP’nin galibiyeti ve AK Parti’nin yenilgisinin ne kadarı AK Parti seçmenlerinin sandığa gitmemesi ve Yeniden Refah Partisi’ne yönelmesiyle, ne kadarı CHP’ye oy vermesiyle açıklanabilir?

Bu soru, Türkiye’de sosyal yapıyı ve seçmen davranışını anlamaya çalışanları çok yakından ilgilendiriyor. Türkiye’de toplumun muhafazakar/dindar ve seküler olarak tanımlanabilecek iki büyük bloktan oluştuğu ve bu bloklar arası oy geçişkenliğinin az olduğu yaygın bir kanı. Son 10 yılı aşkın süredir yaptığımız seçim sonrası oy geçişi analizleri, geçmişte bu görüşü destekleyen sonuçlar vermişti. Ancak bu analizde elde ettiğimiz bulgular, bu görüşün artık geçerliliğini yitirdiğini gösteriyor.

Ne yazık ki Kemal Kılıçdaroğlu’nun da dahil olduğu bazı çevreler, CHP’nin başarısının, katılımın düşmesi ve seküler kesime ait oyların CHP’de toplanması sayesinde mümkün olduğunu düşünüyor. Bu yorumlar, AKP (ve MHP) seçmeninden CHP’ye oy geçişi olasılığını pek dikkate almıyor.

“Ekolojik çıkarım”la oy geçişleri analizi

AKP-MHP’den CHP’ye yerel seçimlerde ne kadar oy geçişi olduğunu detaylı veriler ve ileri istatistiki analizler ışığında sorgulamak mümkün. “Ekolojik çıkarım” adı verilen istatistiki analiz yöntemi, kümelerden gelen verileri kullanarak birey düzeyindeki davranışa ilişkin tutarlı tahminler yapılabilmesini sağlıyor.^[1] Biz de bu yöntemi ve ilçe düzeyindeki oy verilerini kullanarak partiler arasında 2023 seçimlerinden bu yana ne kadar geçiş olduğunu analiz ettik. Henüz 10-11 ay önce bambaşka sonuçlar veren bir seçim yaşamış olmamız, bu analizi kolaylaştırdı.

Analizlerimizde, belediye başkanlığı için verilen oylar yerine, yerel meclisler için verilen oyları kullandık. Belediye başkanlığı seçimleri, parti tercihine ek olarak adayın popülaritesini ve kişiliğine olan ilgiyi yansıtıyor. Yerel meclis seçimlerinde ise oylar partinin listesine ve logosuna, yani kurumsal kimliğine veriliyor. Üstelik meclis seçimleri (büyükşehirlerde ilçe belediye meclisleri + il genel meclisleri) yerel seçimler içinde tüm ülke nüfusunun oy kullandığı tek seçim.

Elde ettiğimiz bulgular, CHP’nin birinci parti olmasında AKP-MHP’den gelen oy geçişlerinin hiç de yadsınamayacak bir rol oynadığını gösteriyor. Kabaca söyleyecek olursak, 2023 seçimlerinde AKP-MHP için kullanılan yaklaşık 25 milyon oyun %65’i yine AKP ve MHP listelerine giderken, bu seçmenlerin yaklaşık %9’u sandığa gitmemiş, %17’si başka partilere oy vermiş (Yeniden Refah dahil), geri kalan %6’sı ve %3’ü de sırasıyla CHP ve İyi Parti’ye oy vermiş. Bu, AKP-MHP bloğundan yaklaşık 1.5 milyon seçmenin, meclis seçimlerindeki oyunu AKP-MHP’den CHP’ye çevirdiğini gösteriyor. Seçimlerden hemen sonra yapılan bir anketin sonuçları da bulgularımızı destekler nitelikte.^[2] Aralarında 10 aydan biraz fazla zaman olan iki seçim arasında gerçekleşen bu geçişliliğin, “geçişsiz bloklar” paradigmasını sorgulatmasını bekliyoruz.

A map of turkey with colorful circles

Description automatically generated

Haritalar ışığında yaptığımız analizler, ekolojik çıkarımdan elde ettiğimiz bulguları destekliyor: AKP-MHP’nin oy kaybında elbette katılımın düşmesinin önemli bir rolü var; ancak Cumhur İttifakı’nın oy kaybettiği coğrafi öbeklerin tamamı katılım düşüşü öbekleri değil. Özellikle İç Ege ve deprem bölgesinde AKP-MHP’nin oy kaybettiği yerler, aynı zamanda CHP’nin oy kazandığı (ve katılımın da pek düşmediği) yerler. Dolayısıyla bu coğrafi öbeklerde AKP-MHP’den CHP’ye önemli miktarda oy geçişi olduğu söylenebilir.

A map of turkey with different colored areas

Description automatically generated

CHP’ye oy geçişi nasıl mümkün oldu?

Peki nasıl oldu da bu mümkün oldu? CHP hangi bariyerleri aşarak uzun yıllardır yapamadığını yaptı ve iktidar partilerinden oy devşirdi? Bu seçimlerde muhalefete oy veren seçmen, 10-11 ay önce neden muhalefete oy vermemişti?

CHP’nin olağanüstü başarısında rol oynayan önemli bir etmen, partinin özellikle büyükşehirlerde yönetebilirlik konusunda güven veren karizmatik adaylarla seçime girmesi oldu. 2023 ve 2024 seçimlerini karşılaştıran aşağıdaki saçılım grafiği, CHP’nin oy oranlarını büyükşehir ilçeleri düzeyinde karşılaştırıyor. Büyükşehir ilçelerinin büyük çoğunluğunda CHP’nin oy oranını artırdığını ve Ankara, İzmir, Manisa gibi yerlerde partinin genel yükselişinden de oldukça yukarıda bir performans sergilediğini görüyoruz.

A screen shot of a chart

Description automatically generated

İktidar bloğunun 2024 seçimlerinde büyükşehirlerde yaşadığı kayıp, hem mutlak oy sayısı hem de oy oranı anlamında, diğer illere kıyasla çok daha büyük: AKP-MHP, büyükşehir statülü illerin sekizinde, o ildeki kayıtlı seçmenlerin %20’sinden fazlasının desteğini kaybetti. Büyükşehir belediyesi olmayan 51 il içinde bu ölçüde bir kaybın yaşandığı tek bir il dahi yok. Ayrıca, İttifak’ın oylarını artırabildiği yerlerin hiçbiri büyükşehir statüsünde değil. Büyükşehirlerde bu ölçüde oy kaybetmiş olmak, AKP-MHP bloğuna seçimi kaybettiren en önemli etkenlerden biri.

A screenshot of a screen

Description automatically generated

Bulgularımız, CHP’nin başarısında özellikle büyükşehirlerde karizmatik ve yetkin adayların büyük bir rol oynadığını gösteriyor ve bu bulgular, anket verileriyle de destekleniyor. Yerel seçimlerden önce 50 ilçede 2530 katılımcıyla gerçekleştirdiğimiz bir ankette, katılımcılara 2023 seçimlerindeki oy tercihlerini sorduk, ardından muhalefete oy vermeyi hiç düşünüp düşünmedikleri sorusunu yönelttik. 2023 seçimlerinde Cumhur İttifakı’na oy veren seçmenlerin %14’ü muhalefete oy verme fikrini tarttıklarını ama sonunda muhalefete oy vermemeyi tercih ettiğini belirtti.

Bu kişilere daha sonra muhalefete oy vermeme nedenlerini de sorduk. Yanıtların dağılımı aşağıdaki şekilde oldu. (Bu yanıtların toplamı %100’den fazla, çünkü bir kişinin birden fazla neden belirtmesine izin verildi.) En yaygın iki yanıt “Muhalefetin ittifak ilişkilerini beğenmedim” ve “Muhalefetin yönetme becerisi olmadığını düşündüm” şeklindeydi.

A screenshot of a cell phone

Description automatically generated

Sonuçlar şunu gösteriyor: CHP’nin 2023 Genel Seçimleri ile 2024 Yerel Seçimleri arasında gerçekleştirdiği değişiklikler, Cumhur İttifakı seçmenlerinden oy kazanmasında etkili oldu. 2023’te muhalefete oy vermeyi düşünen ancak vermeyen seçmenler, en çok “ittifak ilişkileri” ve “yönetme becerisi” konularında çekince belirtmişti. 2024 Yerel Seçimleri’nde CHP’nin ittifaklardan bağımsız olarak ve özellikle büyükşehirlerde yetkin ve karizmatik adaylarla yarışması, AKP-MHP bloğundan oy geçişi sağlanmasına katkıda bulundu.

Bu analizler, parti siyasetinde önümüzdeki yılların sorularının şunlar olacağını gösteriyor: CHP yeni imajını daha da kuvvetlendirecek hamleler yapabilecek mi? Recep Tayyip Erdoğan, hem bu imajı bozmak hem de kendi partisini yenilemek için nasıl hamleler yapacak?

Not: Çilek Ağacı ekibinin çalışmalarına ve önceki seçimlerde yaptığımız oy geçişi analizlerine https://cilekagaci.com/ adresinden ulaşabilirsiniz.

Onur Altındağ, Amaç Herdağdelen, Aytuğ Şaşmaz & Deniz Cem Önduygu

In CHP's rise to the number one party position for the first time in 47 years, the vote transfers provided by charismatic and hard-working candidates from the AKP-MHP bloc, as well as voters who did not go to the polls, played an important role.

The CHP emerged as the first party in the elections for the first time in 47 years. Moreover, it came first not only in the mayoral elections but also in the local council elections, where party identity came to the fore: the CHP received almost 35% of the votes, ahead of the AKP, which received slightly more than 32%.

The purpose of this article is to investigate the background of this success. When we compare the 2023 elections with the 2024 elections using the “ecological inference” method, we find that 1.5 million voters switched from the AKP-MHP bloc to the CHP. When we consider that the CHP increased its votes by 2 million compared to the 2023 General Elections, the key role of the votes switching from the AKP-MHP bloc to the CHP in this success becomes clear. The increase in the rate of voters who did not go to the polls and the rise of the New Welfare Party, which attracted a significant portion of the votes against the government, are other factors that played a role in the AKP’s electoral failure.

Our findings show that the AKP voter profile has evolved from a disgruntled but loyal profile to a disgruntled and distant voter profile, especially in metropolitan cities. In addition, the CHP’s entry into the elections free of alliances and with competent and charismatic candidates played an important role in its success. One of the factors that will determine Turkish politics in the upcoming period will be the share of free-floating votes among the AKP-MHP voters and how much of these votes go to the CHP and become permanent in the CHP.

The concept of ossified voter blocs is losing its validity

In the ongoing debates since the elections, an answer is being sought as to how the surprising increase in the CHP's vote rate occurred. How much of the CHP's victory and the AKP's defeat can be explained by the AKP voters not going to the polls and turning to the New Welfare Party, and how much of it can be explained by the CHP voting?

This question is of great interest to those trying to understand the social structure and voter behavior in Turkey. It is a common belief that society in Turkey is composed of two large blocs, which can be defined as conservative/religious and secular, and that there is little vote transfer between these blocs. Our post-election vote transfer analyses over the last 10 years have yielded results that supported this view in the past. However, the findings we obtained in this analysis show that this view is no longer valid.

Unfortunately, some circles, including Kemal Kılıçdaroğlu, think that the CHP's success was possible thanks to the decrease in participation and the concentration of votes belonging to the secular segment in the CHP. These comments do not take into account the possibility of a shift of votes from AKP (and MHP) voters to the CHP.

Analysis of vote transitions with “ecological inference”

It is possible to question how much vote shifted from AKP-MHP to CHP in the local elections with detailed data and advanced statistical analysis. The statistical analysis method called “ecological inference” allows for consistent predictions regarding individual-level behavior using data from clusters.[1]We used this method and district-level vote data to analyze how much shifting there has been between the parties since the 2023 elections. The fact that we had an election that yielded completely different results just 10-11 months ago made this analysis easier.

In our analysis, instead of votes cast for mayoralty, we used votes cast for local councils. Mayoral elections reflect party preference as well as the popularity and interest in the candidate’s personality. In local council elections, votes are cast for the party’s list and logo, i.e. its corporate identity. Moreover, council elections (district municipal councils + provincial councils in metropolitan cities) are the only local elections in which the entire country’s population votes.

Our findings show that the vote shifts from the AKP-MHP played an undeniable role in the CHP becoming the first party. Roughly speaking, while 65% of the approximately 25 million votes cast for the AKP-MHP in the 2023 elections went to the AKP and MHP lists, approximately 9% of these voters did not go to the ballot box, 17% voted for other parties (including Yeniden Welfare), and the remaining 6% and 3% voted for the CHP and İyi Party, respectively. This shows that approximately 1.5 million voters from the AKP-MHP bloc switched their votes from the AKP-MHP to the CHP in the parliamentary elections. The results of a survey conducted immediately after the elections also support our findings.[2] We expect this transition between the two elections, which are slightly more than 10 months apart, to question the paradigm of “intransitive blocs.”

The analyses we conducted in light of the maps support the findings we obtained from the ecological inference: Of course, the decline in turnout plays an important role in the AKP-MHP’s loss of votes; however, not all of the geographical clusters where the People’s Alliance lost votes are clusters of decline in turnout. Especially in the Inner Aegean and earthquake regions, the places where the AKP-MHP lost votes are also the places where the CHP gained votes (and turnout did not fall much). Therefore, it can be said that there was a significant transfer of votes from the AKP-MHP to the CHP in these geographical clusters.

How was it possible to transfer votes to CHP?

So how did this become possible? What barriers did the CHP overcome to achieve what it had been unable to do for many years and gain votes from the ruling parties? Why did the voters who voted for the opposition in these elections not vote for the opposition 10-11 months ago?

A significant factor in the CHP’s extraordinary success was that the party entered the elections with charismatic candidates who gave confidence in their ability to govern, especially in metropolitan cities. The scatter plot below, comparing the 2023 and 2024 elections, compares the CHP’s vote rates at the metropolitan district level. We see that the CHP increased its vote rate in the vast majority of metropolitan districts and performed well above the party’s general rise in places like Ankara, İzmir, and Manisa.

The loss the ruling bloc experienced in metropolitan areas in the 2024 elections is much greater than in other provinces, both in terms of absolute number of votes and vote share: In eight of the provinces with metropolitan status, the AKP-MHP lost the support of more than 20% of registered voters in that province. There is not a single province out of the 51 provinces without a metropolitan municipality where such a loss occurred. Furthermore, none of the places where the alliance was able to increase its votes are metropolitan. Losing votes to this extent in metropolitan areas is one of the most important factors that caused the AKP-MHP bloc to lose the election.

Our findings show that charismatic and competent candidates play a major role in the CHP’s success, especially in metropolitan cities, and these findings are supported by survey data. In a survey we conducted with 2,530 participants in 50 districts before the local elections, we asked participants about their voting preferences in the 2023 elections, and then asked them whether they had ever considered voting for the opposition. 14% of voters who voted for the People’s Alliance in the 2023 elections said they had considered voting for the opposition, but ultimately chose not to vote for the opposition.

We then asked them why they did not vote for the opposition. The distribution of responses was as follows. (These responses add up to more than 100% because a person was allowed to give more than one reason.) The two most common responses were “I did not like the opposition’s alliances” and “I thought the opposition was incapable of governing.”

The results show that the changes made by the CHP between the 2023 General Elections and the 2024 Local Elections were effective in gaining votes from the People's Alliance voters. Voters who considered voting for the opposition in 2023 but did not vote had expressed the most reservations about "alliance relations" and "governance skills." The fact that the CHP competed independently of the alliances and with competent and charismatic candidates, especially in metropolitan areas, contributed to the transfer of votes from the AKP-MHP bloc in the 2024 Local Elections.

These analyses show that the questions of the coming years in party politics will be: Will the CHP be able to make moves that will further strengthen its new image? What moves will Recep Tayyip Erdoğan make to both disrupt this image and renew his own party?

Note: You can access the work of the Strawberry Tree team and the vote transition analyses we conducted in previous elections at https://cilekagaci.com/.

Yazının tamamı/orijinal bağlantısı için tıklayınız.

Diğer Yazıları

Tüm Yazıları

CHP’yi birinci parti yapan oy geçişleri: Nereden, ne kadar, nasıl?

Vote transitions that made CHP the number one party: Where, how much, how?

Onur Altındağ, Amaç Herdağdelen, Aytuğ Şaşmaz & Deniz Cem Önduygu

Onur Altındağ, Amaç Herdağdelen, Aytuğ Şaşmaz & Deniz Cem Önduygu

KURUMSAL

SOSYAL MEDYA

GEÇMİŞTE BUGÜN

Özgürlük ve Dayanışma Partisi kapanarak Sol Parti adını aldı.

Çağdaş Türkiye Partisi lağvedildi.